The metaverse, een sterk staaltje tech-optimisme?

Het was een panel. Dit is in de regel nooit ideaal vanwege de over het algemeen zwakke skills van de moderators op SXSW. Maar ook weer geen gekke aanpak over een groot onderwerp, waarvan nog niemand weet wat het precies is en wat het gaat doen. En waarvan het belang ons enigszins dwingend tussen de oren is gestopt door Mark Zuckerberg die natuurlijk ook maar per ongeluk de baas is geworden van een techreus. Mijn conclusies na het zien van de paneldiscussie zijn samen te vatten in 4 punten.

1) We hebben (nog) geen idee

Het panel was in allerlei opzichten speculatief. Simpelweg omdat the metaverse (is het nu de metaverse, het metaverse of wellicht het metaversum?) er nog niet is. En als de panelleden er dan ook nog eens in zitten vanuit uiteenlopende belangen (e-commerce, communicatie, media) dan snap je dat het gesprek alle kanten opvloog. Iedereen die beweert het wel te weten is overigens een fantast.

2) Er is veel hoop

Zoals de titel al doet vermoeden werd er veel hoop uitgesproken. De hoop dat the metaverse het internet gaat redden. De hoop dat the metaverse mensen bij elkaar zal brengen zonder onderscheid. De hoop dat je in the metaverse jezelf kan zijn, kan handelen vanuit je ware identiteit, wellicht vanuit meerdere of wisselende identiteiten (…). Met name die laatste opmerking bezorgt me kriebels. Hoop hebben is prima, maar als je niet kritisch blijft door continu vragen te stellen, ook aan jezelf, dan glijdt hoop langzaam richting naïviteit. Daar was in dit panel, vooral bij Aleatha Parker Wood van Amazon geen gebrek aan. Aanvankelijk was ik bang dat het panel een potpourri van tech-populistische stelligheden zou brengen - Zuckerberg style. Dat viel gelukkig mee. Het was gewoon een sterk staaltje tech-optimisme.

3) Weinig historisch besef

Schokkend is het feit dat in een discussie over the metaverse weinig historisch besef aanwezig is. Geen idee of Zuckerberg bewust geen woord rept over William Gibson’s roman Neuromancer uit 1984. Het zou hem gesierd hebben om Gibson te citeren en te eren, al was het maar omdat 'ie het begrip cyberspace heeft geïntroduceerd en in zijn klassieker toch gewoon eigenlijk the metaverse al omschreef. Daarbij ging Gibson de mogelijke downside van een digitaal leven zeker niet uit de weg. Maar in dit panel kwamen deze inzichten niet ter sprake. Ook interessant dat niemand zich in de polemiek rondom het nieuwe fenomeen zich afvraagt of the metaverse niet een tweede leven van Second Life is. En wat we daarvan hebben geleerd. Waar wel aan wordt gerefereerd, zijn de 3D-werelden van de grote games. Het zou zo maar eens kunnen the metaverse van Meta daarnaar gemodelleerd is en dat dit Zuckerberg’s desperate poging is om alsnog een positie te verwerven tussen de gevestigde en uiterst succesvolle 3D-game werelden.

4) Geen gedeeld waardenstelsel leidt tot problemen

Als je wilt dat een gedeelde ruimte/entiteit, fysiek of digitaal, geen zooitje wordt, dan moet je met elkaar afspreken vanuit welk waardenstelsel je gaat denken en handelen. Dat geldt voor een land, dat geldt voor organisaties, dat geldt voor bedrijven, dat geldt voor gezinnen en dat geldt dus ook voor nieuwe entiteiten waarvan de manifestatie nog niet helemaal is bepaald. Hier zit in mijn ogen Zuckerbergs grootste probleem: het waardenstelsel van Facebook (als dat er al is…) is niet door alle stakeholders gedragen en gedeeld. Facebook zelf, de adverteerders en de gebruikers zitten er allemaal anders in, wat dus continu leidt tot conflicten. The metaverse ontbeert eigenaarschap en je kunt gevoeglijk aannemen dat de vraag over het waardenstelsel nu niet interessant is voor alle dolle tech-honden die alleen maar geïnteresseerd zijn in technologische toepassingen zonder zich af te vragen wat de gevolgen op langere termijn zijn en waarbij een duidelijk kompas om beslissingen op te baseren ontbreekt. Ik voorzie dat we over 5 jaar weer in dezelfde zaal zitten in een panel met de titel: Why the metaverse didn’t live up to the promise, of zelfs Why the metaverse failed miserably.

Jeroen van Erp is partner en innovatie strateeg bij Fabrique en Professor of Concept Design aan de TU Delft. Tijdens een video interview heeft Jeroen nog meer ervaringen en inzichten gedeeld van zijn bezoek aan SXSW, bekijk de video.